İDARİ DAVALAR
İDARİ DAVA TÜRLERİ
İptal davası: İptal davası, bir idari işlemin hukuka aykırılığı iddiasıyla açılan bir dava olduğundan, bu davada yargı organı, öncelikle işlemin hukuka aykırı olup olmadığını saptayacaktır. Bu anlamda, iptal davasında hukuka uygunluk denetimi söz konusudur. İşlemin hukuka aykırı olduğunu tespit eden yargı organı, iptaline karar verecektir. Bu nedenle, iptal davalarına objektif bir nitelik atfedilmektedir. İptal davalarında bir hakkın yerine getirilmesi değil, hukuk düzeninin korunması ve idarenin hukuka uygun davranmasının sağlanması esastır. Bununla birlikte, iptal davasında çoğu durumda, davacı, hukuk düzeninin korunması altında bulunan kişisel bir amaçla iptal davası açmaktadır.
Kural olarak bir dava açabilmek için ilgilinin hakkının ihlal edilmiş olmasıgerekmekle birlikte, iptal davalarında menfaat ihlali yeterli görülmektedir. idari işlemin iptaline ilişkin karar, kendiliğinden hukuksal sonuç doğurmakta; geçmişe etkili olarak dava konusu işlemi hükümsüz kılmaktadır. Bu, inşaî dava tanımındaki, "mevcut bir hukuksal durumun ortadan kaldırılması" unsurunu karşılamaktadır.
Tam yargı davası: İdari yargıdaki ikinci temel dava türü olan tam yargı davaları ise, idarenin bir işlem veya eylemi dolayısıyla hakları ihlal edilen kişilerin açtıkları davaları ifade etmektedir. Tam yargı davalarında, hakkı ihlal edilen kimsenin talebi üzerine yargıç, hak ihlalinin giderilmesine yönelik her türlü kararı alabilmekte; idareyi davacıya tazminat ödemeye mahkum edebileceği gibi, davacının "...bir hakkın yerine getirilmesi, saldırının durdurulması, eski durumunun geri getirilmesi1" yolundaki taleplerini de karşılayabilmektedir. Hatta, yargıç, idarenin işlemini kendi kararıyla ikame etme yetkisine de sahiptir. Bununla birlikte, Türk hukukunda tam yargı davaları, genellikle idarenin işlem ve eylemlerinden dolayı zarara uğrayan kimselerin açtıkları tazminat davaları biçiminde ortaya çıkmaktadır. Bunun nedeni, bir yandan tam yargı davasının çoğunlukla idarenin mali sorumluluğuna ilişkin uyuşmazlıklarda başvurulan bir yol olması, öte yandan, Anayasamın 125 ve 2577 sayılı Kanun'un 2/II maddesi ile, idari yargı yerlerinin idari işlem ve eylem niteliğinde karar vermesinin yasaklanmış olmasıdır. Bu yasaklama dolayısıyla tam yargı davalarında mahkemeler yalnızca tazminata hükmedebildiklerinden, bu dava türünün sağladığı diğer olanaklar, uygulamada gelişme fırsatı bulamamaktadırlar. Bunun bir sonucu olarak, tam yargı davaları, salt tazminat davalarına indirgenmekte ve tam yargı davalarında dava konusu zararın kaynağı olan idari işlem ve eylemin hukuka aykırılığının incelenmesi gerekliliği üzerinde yeterince durulmamaktadır. Böylece, idarenin mali sorumluluğuna ilişkin davalar da, idarenin hukuka aykırılığı bedelini ödeyerek satın alması aracına dönüşmektedir.
İDARİ DAVALAR NE KADAR SÜRE İÇİNDE AÇILIR?
Dava açma süresi, özel kanunlarında ayrı süre gösterilmeyen hallerde Danıştayda ve idare mahkemelerinde altmış ve vergi mahkemelerinde otuz gündür.
İdare Mahkemeleri :
İdare mahkemeleri, vergi mahkemelerinin görevine giren davalarla ilk derecede Danıştayda çözümlenecek olanlar dışındaki:
a) İptal davalarını,
b) Tam yargı davalarını,
c) (Değişik: 8.6.2000 – 4577/2 md.)3 Tahkim yolu öngörülen imtiyaz şartlaşma ve sözleşmelerinden doğan uyuşmazlıklar hariç, kamu hizmetlerinden birinin yürütülmesi için yapılan idari sözleşmelerden dolayı taraflar arasında çıkan uyuşmazlıklara ilişkin davaları,
d) Diğer kanunlarla verilen işleri,
Çözümler
- Memurların atama, disiplin cezası, terfi, yükselme gibi özlük haklarına ilişkin davalar,
- Belediyelerin imar planlarının iptali için açılmış olan davalar,
- Emekli sandığı işlemlerine karşı açılan davalar,
- İdare organlarının işlem ve eylemleri nedeniyle hakları ihlal edilen kişiler tarafından açılan maddi ve manevi tazminat davaları,
- Öğrencilerin not ve sınıf geçme işlemleri ile ilgili davalar.
2. Özel Kanunlarda Danıştayın görevli olduğu belirtilen ve İdari Yargılama Usulü Kanunu ile idare mahkemelerinin görevli kılınmış bulunduğu davaları çözümler.
Bölge İdare Mahkemeleri
Bölge idare mahkemeleri, vergi mahkemelerinin yürütmenin durdurulması hakkındaki karaları ve tek hakimle verdiği nihai kararları itiraz üzerine incelemekle görevlidir.
Vergi mahkemelerinin yürütmenin durdurulması hakkındaki karalarına karşı 7 gün; tek hakimle verilen nihai kararlara karşı 30 gün içinde itiraza başvurmak gerekir. İtiraz süresi, kararın ilgiliye tebliğinden itibaren hesaplanacaktır.
Bölge idare mahkemelerinin itiraz üzerine verdiği kararlar kesindir. Bu kararlara karşı Danıştay’a temyiz başvurusu yapma imkanı yoktur.
Danıştay
Danıştay’ın temelde iki fonksiyonu vardır. Hem İdarenin genel düzenleyici işlemlerinde danışma ve inceleme mercii olarak hem de vergi ve idare mahkemelerinin verdiği kararları inceleyecek temyiz mercii olarak görev yapar.
Danıştay, onbiri dava dairesi, ikisi idari daire olmak üzere toplam 13 daireden oluşur. Yargı görevi ifa eden 11 daireden vergi yargısında görev alan dairelerin görev dağılımları aşağıdaki gibidir:
- 3. Daire: Gelir, Kurumlar ve Vergi Usul Kanunu ile 6183 Sayılı Kanun’a ilişkin davalar
- 4. Daire: Gelir, Kurumlar ve Vergi Usul Kanunu ile 6183 Sayılı Kanun’a ilişkin davalar
- 7. Daire: Gümrük ve gider vergileri ile ithale ilişkin vergilere, katma değer vergisi, özel tüketim vergisi, motorlu taşıtlar ve taşıt alım vergilerine, veraset ve intikal vergisine, 6183 Sayılı Kanun’a, damga vergisine ve dış seyahat harcamaları vergilerine ilişkin davalar
- 9. Daire: Katma değer vergisine, emlak vergisine ve emlak alım vergisine; gayrımenkul kıymet artış vergisine, köy, belediye ve özel idare vergi, resim, harç payları ile bunların diğer gelirlerine ve bunlara ait tarifelere, Harçlar Kanunu’na ve 6183 Sayılı Kanun’a ilişkin davalar
Danıştay’da bu dairelerin dışında Danıştay Vergi Dava Daireleri Genel Kurulu ve Danıştay İçtihatları Bileştirme Kurulu adlarında iki ayrı kurul daha vardır. Bu dairelerden ilki vergi mahkemelerinin ısrar kararlarını ve Danıştay’ın ilk derece mahkemesi sıfatıyla baktığı davalarda vergi dava dairesi tarafından verilen kararları inceler.
Danıştay İçtihatları Bileştirme Kurulu’nun görevi ise Danıştay’daki tüm kurumlar arasında oluşabilecek farklı kararları tek görüş altında toplamak, kısaca "içtihatları birleştirmek”tir. Bu kurulun almış olduğu kararlar vergi mahkemelerinin aynı konuda görecekleri davalarda bağlayıcı nitelik taşır.
Devlet memurları Kanunu ( Kanun Tam Metni)